Enige dagen geleden bereikte ons het droevige nieuws van het overlijden van Ben Slot, voormalig Rijksarchivaris en groot kenner van de Oosterse archieven van het Nationaal Archief in Den Haag. Daartoe behoorden de bronnen voor de geschiedenis van de VOC en de Levantse handel, belangrijk materiaal met betrekking tot de Griekse geschiedenis en de Grieks-Nederlandse relaties.
Ben Slot werd op 19 juni 1941 geboren. Na zijn doctoraal Byzantinologie in Leiden was hij van 1970 tot zijn vervoegde pensioen in 1999 verbonden aan het Algemeen Rijksarchief, voorloper van het Nationaal Archief, waar hij in de loop der jaren opklom van gehonoreerd stagiair tot waarnemend rijksarchivaris. Tijdens zijn loopbaan bij het Nationaal Archief leverde Ben grote bijdragen aan de ontsluiting en gebruikersvriendelijke inventarisering van diverse belangrijke archieven, zoals die van de Levantse Handel en de Nassause Domeinraad.
Daarnaast was hij nauw betrokken bij de voorbereiding van het internationale project TANAP (Towards a New Age of Partnership). Daarvoor maakte hij eind jaren ’90 een rondreis langs diverse voormalige vestigingen van de VOC, zoals Kaapstad, Colombo en Jakarta. Doel van dit project (1999-2006), dat pas na Ben’s vervroegde pensionering tot stand zou komen, was om de wereldwijd bewaarde archieven van de VOC te conserveren en toegankelijk te maken. Na zijn pensionering was hij als adviseur betrokken bij diverse museale en archiefprojecten in Koeweit, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten waardoor hij onder andere bevriend raakte met Sjeik Sultan, de emir van Sharjah.
Als historicus ontwikkelde hij zich tot groot kenner van de Grieks-Nederlandse relaties, met als specialisme de geschiedenis van de Griekse wereld tijdens de Osmaanse overheersing, waaraan ook zijn proefschrift gewijd was (Archipelagus Turbatus, Les Cyclades entre colonisation Latine et occupation Ottomane c. 1500-1718, 1982). Hij schreef tientallen artikelen over materiaal in de Nederlandse archieven.
De contacten van Ben Slot met het Nederlands Instituut gaan terug tot 2003, toen in samenwerking met de toenmalige hoogleraar Nieuwgrieks aan de Universiteit van Amsterdam, Arnold van Gemert, en de Griekse historicus Kostas Lappas een bijeenkomst met Griekse en Nederlandse historici werd belegd over de ontsluiting en het gebruik van Nederlands archiefmateriaal met betrekking tot Griekenland. Deze expertmeeting zou uiteindelijk resulteren in het project “Dutch Archives and Greek History” in het kader waarvan zo’n 8 meter aan documenten uit het Nationaal Archief over de periode rond de Griekse revolutie en de eerste jaren van zijn onafhankelijkheid (1814-1862) gedigitaliseerd werd en via het NIA tot beschikking kwam van geïnteresseerde Griekse onderzoekers.
Een minstens even belangrijk resultaat was dat op initiatief van het NIA een uitvoerige gids tot de in Nederland aanwezige bronnen werd samengesteld. Onder redactie van Agnes Dijk en Arnold van Gemert verscheen in 2007 de gids, Ben J. Slot-Daniel Koster, “Dutch Archives and Greek History: A guide to Dutch archives and libraries concerning the Greeks and the Greek World between 1250 and 1940”, waarbij Daniel Koster het stadsarchief van Amsterdam voor zijn rekening nam. Deze gids kwam tot stand met financiële steun van de Onassis Foundation en de UTOPA-stichting. De actieve betrokkenheid van Ben Slot bij deze publicatie zorgde ervoor dat zijn enorme kennis van het “Griekse” materiaal in het Nationaal Archief en elders voor toekomstige generaties behouden is gebleven.
De laatste jaren van zijn leven bracht Ben grotendeels door op Naxos, waar hij een tweede huis had. In 2006 kreeg hij het ereburgerschap van dit Griekse eiland.
We zullen ons Ben blijven herinneren als een zeer erudiete man met een groot gevoel voor humor die er zichtbaar van genoot als hij tijdens zijn werk in de Arabische wereld een uitstapje kon maken naar Athene, waar hij dan met een brede glimlach vertelde dat hij zich er op verheugde weer eens lekker koteletjes te kunnen eten. De laatste keer dat we Ben hebben ontmoet was tijdens de NIA-dag die in 2022 op initiatief van de Griekse ambassade in Den Haag georganiseerd werd aan de UvA. Ondanks zijn duidelijk zichtbare verminderde gezondheid had hij de reis vanuit Leidschendam ondernomen om ons Instituut met zijn aanwezigheid te eren.
Het NIA denkt met grote genegenheid aan Ben Slot terug en wenst zijn nabestaanden, familie en vrienden alle sterkte bij het dragen van dit verlies.
(Met dank aan Prof. Em. A. van Gemert en de medewerkers van het Nationaal Archief)
