Πριν από λίγες μέρες, λάβαμε με θλίψη την είδηση για το θάνατο του Dr. Ben Slot, πρώην Εθνικού Αρχειονόμου και σημαντικού ειδικού στα ανατολικά αρχεία των Εθνικών Αρχείων της Χάγης. Το έργο του περιλάμβανε πολύτιμες ιστορικές πηγές, όπως αυτές που σχετίζονται με την Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών (VOC) και το εμπόριο του Λεβάντε, καθώς και υλικό εξαιρετικής σημασίας για την ελληνική ιστορία και τις ελληνο-ολλανδικές σχέσεις.

Ο Ben Slot γεννήθηκε στις 19 Ιουνίου 1941. Αφού ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στη Βυζαντινολογία στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν, ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρομία στα Γενικά Κρατικά Αρχεία —προκάτοχο των σημερινών Εθνικών Αρχείων— το 1970. Κατά τη διάρκεια σχεδόν τριών δεκαετιών εργασίας, έως την πρόωρη συνταξιοδότησή του το 1999, ανέβηκε στην ιεραρχία από έμμισθος ασκούμενος έως αναπληρωτής Εθνικός Αρχειονόμος. Στο διάστημα αυτό, συνέβαλε καθοριστικά στο άνοιγμα και την εύχριστη προσβασιμότητα σημαντικών αρχείων, όπως αυτά του εμπορίου του Λεβάντε και του Συμβουλίου του Δουκάτου της Νάσσαου.

Ήταν επίσης καθοριστικός στην προετοιμασία του διεθνούς προγράμματος TANAP (Towards a New Age of Partnership), με στόχο τη διατήρηση και πρόσβαση στα αρχεία της VOC που βρίσκονται σε όλο τον κόσμο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, επισκέφθηκε πρώην σταθμούς της VOC, όπως το Κέιπ Τάουν, το Κολόμπο και η Τζακάρτα. Αν και το πρόγραμμα (1999–2006) ξεκίνησε επίσημα μετά τη συνταξιοδότησή του, το έργο του Ben ήταν θεμελιώδες για την υλοποίησή του.

Μετά τη συνταξιοδότηση, παρέμεινε ενεργός ως σύμβουλος σε μουσειακά και αρχειακά έργα στο Κουβέιτ, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου ανέπτυξε στενή φιλία με τον Σεΐχη Σουλτάν, Εμίρη του Σάρτζα.

Ως ιστορικός, αναδείχθηκε σε σημαντικό μελετητή των ελληνο-ολλανδικών σχέσεων, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ιστορία του ελληνικού κόσμου υπό την Οθωμανική κυριαρχία—θέμα στο οποίο αφιέρωσε και τη διδακτορική του διατριβή το 1982 “Archipelagus Turbatus, Les Cyclades entre colonization Latine et occupation Ottomane c. 1500-1718”. Δημοσίευσε δεκάδες άρθρα βασισμένα σε αρχειακό υλικό από τα ολλανδικά αρχεία που σχετίζονται με την Ελλάδα.

Η συνεργασία του Ben με το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών (NIA) ξεκίνησε το 2003, όταν μαζί με τον καθηγητή Arnold van Gemert (Πανεπιστήμιο Άμστερνταμ) και τον Έλληνα ιστορικό Κώστα Λάππα, διοργάνωσαν μια συνάντηση Ελλήνων και Ολλανδών ιστορικών σχετικά με την προσβασιμότητα και αξιοποίηση των ολλανδικών αρχείων για την ελληνική ιστορία. Η συνάντηση αυτή οδήγησε στο πρόγραμμα «Ολλανδικά Αρχεία και Ελληνική Ιστορία». Στο πλαίσιο του έργου, ψηφιοποιήθηκαν περίπου 8 μέτρα εγγράφων των Εθνικών Αρχείων που αφορούν την περίοδο γύρω από την Ελληνική Επανάσταση και τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας (1814–1862), και κατέστησαν προσβάσιμα στους Έλληνες ερευνητές μέσω του NIA.

Εξίσου σημαντικό αποτέλεσμα υπήρξε η σύνταξη ενός αναλυτικού οδηγού πηγών. Επιμελητές ήταν η Agnes Dijk και ο Arnold van Gemert, ενώ συμμετείχαν οι Ben Slot και Daniel Koster (ο οποίος ασχολήθηκε με τα Αρχεία της Πόλης του Άμστερνταμ). Ο οδηγός Ben J. Slot – Daniel Koster, “Dutch Archives and Greek History: A Guide to Dutch Archives and Libraries Concerning the Greeks and the Greek World between 1250 and 1940” εκδόθηκε το 2007 με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Ωνάση και του ιδρύματος UTOPA. Χάρη στη συμβολή του Ben, η πολύτιμη γνώση του για τα «ελληνικά» αρχεία διασώθηκε για τις επόμενες γενιές.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε κυρίως στη Νάξο, όπου διατηρούσε εξοχική κατοικία. Το 2006, τιμήθηκε με την ιδιότητα του επίτιμου δημότη του νησιού.

Θα θυμόμαστε πάντα τον Ben ως έναν εξαιρετικά καλλιεργημένο άνθρωπο, με χιούμορ και αγάπη για τις μικρές χαρές της ζωής — όπως ένα ταξίδι στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της δουλειάς του στον αραβικό κόσμο, όπου μας έλεγε με χαμόγελο ότι ανυπομονούσε να φάει ξανά μερικές καλές μπριζόλες. Τον είδαμε για τελευταία φορά στην Ημέρα του NIA που διοργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ το 2022, με πρωτοβουλία της Ελληνικής Πρεσβείας στη Χάγη. Παρά την ορατή επιδείνωση της υγείας του, ταξίδεψε από το Leidschendam για να τιμήσει με την παρουσία του το Ινστιτούτο μας.

Το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών τιμά τη μνήμη του Ben Slot με αγάπη και ευγνωμοσύνη και εκφράζει τα ειλικρινή του συλλυπητήρια στην οικογένεια, τους συγγενείς και τους φίλους του. Ευχόμαστε δύναμη και παρηγοριά σε όλους όσοι πενθούν την απώλειά του.

(Με θερμές ευχαριστίες στον Prof. Em. A. van Gemert και τους συνεργάτες του Εθνικού Αρχείου)