Με μεγάλη θλίψη ανακοινώνουμε την εκδημία του Σπυρίδωνα Τρωιάνου, Ομότιμου Καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενός από τους πιο καταξιωμένους νομικούς ιστορικούς, διακεκριμένος βυζαντινολόγος και αγαπητός δάσκαλος σε πολλές γενιές φοιτητών στον τομέα των βυζαντινών σπουδών. Ο Καθηγητής Τρωιάνος έφυγε από τη ζωή στις 27 Ιανουαρίου 2024 σε ηλικία 90 ετών.
Ο Σπυρίδων Ν. Τρωιάνος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Ιουλίου του 1933. Σπούδασε Νομική στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1951-1956). Το 1960 μετέβη στο Μόναχο Γερμανίας όπου συνέχισε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μονάχου (1960-1965). Αντικείμενο αυτών των σπουδών ήταν η βυζαντινή ιστορία και φιλολογία (καθηγητής Hans Georg Beck) με έμφαση στην παλαιογραφία, μια γνώση που του εξασφάλισε αργότερα άμεση πρόσβαση στις (ανέκδοτες) νομικές πηγές. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Μόναχο παρακολούθησε μαθήματα Ρωμαϊκού Δικαίου (καθηγητής Wolfgang Kunkel). Διδάκτωρ Νομικής (1964), δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ως εντεταλμένος υφηγητής, έκτακτος καθηγητής και τακτικός καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου και Ιστορία Δικαίου (1971-2000). Το 2000 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Ομότιμου Καθηγητή της Νομικής Σχολής του ιδίου Πανεπιστημίου.
Διετέλεσε μεταξύ άλλων ερευνητής στο Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου της Ακαδημίας Αθηνών (1966-1976), Κοσμήτωρ της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών (1994-2000), δύο φορές Αναπληρωτής Πρόεδρος του Τμήματος Νομικής (1987-1989, 1991-1993) και κατ’ επανάληψη Διευθυντής Τομέα. Ακόμη υπήρξε Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιονίου Πανεπιστημίου (1993-1998) και Γενικός Διευθυντής Θρησκευμάτων στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (1979-1982). Aναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ Νομικής τoυ Πανεπιστημίου της Βιέννης (1999), ενώ τιμήθηκε από τον Δήμο Αθηναίων, την Εκκλησία της Ελλάδος και τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων με παράσημα και μετάλλια.
Ο Σπυρίδων Τρωιάνος αφιέρωσε το μέγιστο μέρος της ερευνητικής του δραστηριότητας στο Βυζαντινό δίκαιο. Η ερευνητική δραστηριότητά του εκδηλώνεται τόσο ως επισήμανση και έκδοση ανέκδοτων ή ανεπαρκώς εκδεδομένων νομικών κειμένων όσο και ως οργάνωση και στήριξη της έρευνας. Η δραστηριότητα αυτή αναπτύχθηκε τόσο στο εξωτερικό (Μόναχο, Φρανκφούρτη, Βιέννη) όσο και στην Ελλάδα (Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου της Ακαδημίας Αθηνών, Νομική Σχολή, Επιτροπή Ερευνών του Πανεπιστημίου Αθηνών). Έχει γράψει πάνω από 250 αυτοτελείς δημοσιεύσεις για την ιστορία του δικαίου, που συμπεριλαμβάνουν πάνω από 20 βιβλία στον τομέα του βυζαντινού και εκκλησιαστικού δικαίου, βιβλία αναφοράς σε αυτούς τους τομείς σπουδών.
Είχε μια στενή συνεργασία με τους Ολλανδούς καθηγητές Ιστορίας Δικαίου και θαύμαζε το έργο του Ολλανδού Καθ. Herman Jan Scheltema (Καθηγητή Ρωμαϊκού Δικαίου και της ιστορίας του στο Πανεπιστήμιο του Γκρόνιγχεν, 1945-1977) και την έρευνα που έχει γίνει στο Γκρόνιγχεν στο πεδίο του Βυζαντινού Δικαίου. Για το λόγο αυτό, το 2018 δώρισε σημαντικό μέρος της πολύτιμης συλλογής του στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών (ΟΙΑ). Η συλλογή αποτελείται από περίπου 2000 τεκμήρια με κύρια θεματική το Βυζαντινό Δίκαιο, αλλά καλύπτει επίσης κάθε έκφανση του Βυζαντινού πολιτισμού, όπως οικονομία, κοινωνία, θεολογία, ιστορία, γεωγραφία, τέχνη κ.ά..Τον Μάιο του 2022 το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών (ΟΙΑ) σε συνεργασία με το Τμήμα Ιστορίας Δικαίου του Πανεπιστημίου του Γκρόνιγκεν διοργάνωσαν το Διεθνές Συμπόσιο Βυζαντινού Δικαίου για να τιμήσουν τον Καθηγητή Τρωιάνο για τη δωρεά της προσωπικής του συλλογής βιβλίων στο Ινστιτούτο, στο οποίο παρευρέθηκε ο ίδιος μαζί με την αγαπημένη του σύζυγο.
Ο Σπυρίδων Τρωιάνος ήταν ένας εξαιρετικός ερευνητής και μπορεί να χαρακτηριστεί αναμφίβολα ως ο πατέρας των σπουδών του Βυζαντινού Δικαίου στην Ελλάδα. Ήταν ένας πολύ ζεστός και αληθινός άνθρωπος διαθέτοντας έξυπνο χιούμορ και παρόλη τη φήμη και το σπουδαίο όνομα που είχε αποκτήσει, παρέμεινε ένας χαμηλών τόνων καθηγητής τον οποίο μπορούσε εύκολα να προσεγγίσει ένας/μία νεαρός/ή ερευνητής/τρια και να βοηθηθεί από εκείνον. Το σημαντικό έργο που αφήνει, θα συνεχίσει να αποτελεί πηγή έμπνευσης για τις επόμενες γενιές των σπουδών του Βυζαντινού Δικαίου. Πέρα από την εξαιρετική συμβολή του στο πεδίο των Βυζαντινών σπουδών, θα παραμείνει στη μνήμη όλων ως ένας ηθικός και καλοσυνάτος Δάσκαλος. Ο εκλιπών αφήνει πίσω του την γυναίκα του, κυρία Βασιλική Λεονταρίτου-Τρωιάνου και η απώλειά του θα είναι μεγάλη για την οικογένειά του, τους φίλους του και όλους τους φοιτητές που είχαν την τιμή να συνεργαστούν μαζί του. Το Ινστιτούτο θα τιμήσει την μνήμη του Καθηγητή Τρωιάνου στις 22 Μαΐου 2024. Θα ενημερωθείτε το προσεχές διάστημα για το γεγονός.
Ευχαριστούμε ιδιαίτερα την Δρ. Δάφνη Πέννα (Λέκτορα Βυζαντινού Δικαίου στο Τμήμα Ιστορίας Δικαίου του Πανεπιστημίου του Γκρόνιγχεν) για τη συμβολή της στο κείμενο αυτό.
